Vorige week hoorde ik de opmerking: “Hier op het VMBO zitten helemaal geen hoogbegaafden!” Op zo’n moment realiseer ik mij weer hoeveel mensen denken dat hoogbegaafdheid gelijk is aan succes en hoge opleiding. Eén groot fabel!
In het begin van dit jaar gaf ik een aantal inspiratie workshops op het SUMMA College in Eindhoven voor toekomstige onderwijsassistenten. De workshops gingen over hoogbegaafden in het onderwijs. En elke keer weer vind ik het gaaf te zien als studenten plotseling getriggerd raken door een onderwerp of discussie. Zo ook deze dag.
Mijn doel van die dag was studenten meegeven dat bepaald gedrag een gevolg is van een behoeften.
Mijn presentatie stond klaar en de studenten kwamen binnen. Sommige vol enthousiasme en anderen zochten zo geruisloos mogelijk een plekje in de klas. Mijn doel van die dag was studenten meegeven dat bepaald gedrag (vooral opvallend gedrag) een gevolg is van een behoefte. En dat ze achter het gedrag moeten kijken, soms is het namelijk niet wat het lijkt.
Toen ik bij het onderwerp motivatie aankwam vroeg ik een student, die zo ver mogelijk achterover hing op zijn stoel (en volgens mij graag wilde uitstralen; ik ben niet geïnteresseerd, dit is saai, ik wil naar huis, wat doe ik hier in hemelsnaam?!):”Ben jij wel eens gedemotiveerd geweest?” Toen hij zijn mond opende om de eerste woorden er uit te laten zette ik mij schrap voor het antwoord: “Ja, nu.”
Maar er rolde een ander woord uit; regelmatig. In mijn gedachten schoten allerlei nieuwe vragen, mogelijkheden en gedachten door mijn hoofd, maar vroeg rustig:”Kun je een voorbeeld geven van zo’n moment?” Hij zet zijn stoel op vier poten en begint te vertellen dat hij eerst op het VWO zat en heel slim was. (Was? Hij is dus overtuigd geraakt van dit gegeven, blijkt uit zijn woordkeuze) Vanaf het moment dat hij de klas vandaag inliep sprongen mijn antennes aan en ik besluit recht op de man af te vragen: ”Ken jij iemand die hoogbegaafd is?” Hij wordt zenuwachtig, kijkt om zich heen en besluit te antwoorden:”Ja… ik.” Meteen roept een dame uit de groep: ”Maar als jij hoogbegaafd bent wat doe jij dan hier? Op het VMBO? Daar ben je toch veel te slim voor?”
Yes denk ik, hier wordt het interessant! Dan vraag ik hem of hij wil vertellen hoe hij op het VMBO is beland. Je ziet zijn hele gedrag veranderen, gaat rechtop zitten en start te vertellen. “Toen ik op het VWO zat gedroeg ik me niet zo goed in de klas, waardoor ik naar de HAVO moest en daar deed ik steeds minder omdat het daar nog saaier was en zo ben ik op het VMBO beland.
”Maar als jij hoogbegaafd bent wat doe jij dan hier? Op het VMBO? Daar ben je toch veel te slim voor?”
“Hoe vind jij dat?” vroeg ik hem. Een beetje verbaasd keek hij me aan en antwoordde: “Ik heb mijn kansen verspeeld.” Waardoor iemand anders door de klas begint te roepen dat je toch niet ineens dom kan zijn. En dat als je er hard voor werkt, je overal kan komen waar je wilt. Sommige zeggen dat dit niet waar is andere reageren met dat dit wel waar is. Het wordt weer stiller… Ik laat de stilte er zijn en kijk aandachtig rond naar alle studenten. Dan vraagt iemand: “Waarom ben je dan niet harder gaan werken als je het wel kon?”
Zijn antwoord is een veel gehoord antwoord onder hoogbegaafden.”Ik verveelde mij in de klas, het was makkelijk, saai en ik moest de hele tijd alleen maar luisteren! Daardoor ging ik leerkrachten irriteren en mij misdragen.” Ik vroeg hem of hij samen met zijn mentor en ouders de keuze had gemaakt om naar de HAVO te gaan. Hij werd wat ongemakkelijk van mijn vraag maar besloot te antwoorden:”Nee, ik moest mij maar anders gaan gedragen anders kon ik naar de HAVO.” Ik vroeg hem:” Wat deed het met je dat je hier niets in te zeggen had?”
”Ik verveelde mij in de klas, het was makkelijk, saai en ik moest de hele tijd alleen maar luisteren!”
Opnieuw keek hij rond. Alle ogen waren op hem gericht. Toch besloot hij te vertellen:”Ik voelde me niet belangrijk, niemand luisterde naar me en eigenlijk kon het me daarna allemaal niet meer zoveel schelen en deed wat de rest deed.”
Helaas hoor ik vergelijkbare verhalen regelmatig, waarin het kind of de student niet serieus genomen wordt door zijn of haar gedrag. Terwijl dit gedrag een gevolg is van een onvervulde behoefte en deze student nu gestraft wordt n.a.v. zijn gedrag. Deze student is zich gaan aanpassen, zodat hij aan de verwachtingen van zijn omgeving voldeed, er werd toch niet naar hem geluisterd. Tegelijkertijd ontstond er een deuk in zijn zelfbeeld en is hij overtuigd geraakt dat hij niet slim genoeg was voor het VWO.
Voor veel mensen staat hoogbegaafdheid nog steeds gelijk aan succes en een hoge opleiding, terwijl uit onderzoek blijkt dat:
- eenderde van de Nederlandse volwassen hoogbegaafden succesvol en
tevreden is,
- eenderde ‘gewoon werkzaam’ is en
- het met de laatste eenderde (100.000 personen) slecht gaat waarvan
een deel thuis zit.
Hoe de dynamiek ontstond in de klas was prachtig! Ze waren geraakt door deze medestudent en wilde echt begrijpen wat er was gebeurd. Het klonk zo onlogisch voor hen van VWO naar VMBO. Deze groep is anders naar gedrag gaan kijken door dit levensverhaal; Gedrag als signaal 'zie mij' in plaats van 'straf mij'.
Gedrag als signaal ‘zie mij’
in plaats van ‘straf mij’.
Alleen hoogbegaafd zijn is niet voldoende om succes te hebben. De wisselwerking tussen kind, ouders en (leer)omgeving is ontzettend belangrijk. Vorm een team, luister, (h)erken, onderzoek en geef begeleiding, ook al staat het gedrag je niet aan!
Een mooie dag met opnieuw een dikke bevestiging waarom ik kennis over hoogbegaafdheid verspreid! :)
