Sociale ontwikkeling bij hoogbegaafden

Sociaal emotionele ontwikkeling wordt vaak als één term gebruikt terwijl dit een combinatie is van 2 verschillende termen:

1.    Sociale ontwikkeling
2.   Emotionele ontwikkeling

In Sociaal en emotionele ontwikkeling, wat is dat? omschrijf ik deze termen in het algemeen. In dit artikel gaan we in op de sociale ontwikkeling bij hoogbegaafden

Algemene sociale ontwikkeling
Waar staat sociale ontwikkeling in het algemeen voor? De ontwikkeling van een eigen persoonlijkheid en de ontwikkeling op sociaal vlak. Daarbij ontwikkelt een persoon begrip, positief gedrag en vaardigheden ten opzichte van zijn medemens. Het leren van de sociale regels, rechtvaardig handelen en opvattingen vormen over goed en kwaad. Dit wordt vaak aan de hand van leeftijdsgebonden mijlpalen gedaan. Hoogbegaafden wijken vaak van deze leeftijdsgebonden gemiddelden af.

Sociale ontwikkeling bij hoogbegaafden
Hoogbegaafde kinderen hebben net als andere kinderen ondersteuning en begeleiding nodig bij zowel hun intellectuele als bij hun sociaal emotionele ontwikkeling. Zoals alle kinderen willen ook zij geaccepteerd worden door anderen. Helaas kan het voor hen moeilijker zijn om vriendjes te vinden. Soms is dit door eigen gedrag, bijvoorbeeld snel ongeduldig worden bij kinderen die trager zijn dan henzelf. Vaak is het een te groot verschil in interesses. (Webb, 2000)

Als er geen kinderen zijn met wie ze voldoende aansluiting kunnen krijgen, zullen zij zich buitengesloten gaan voelen en zich terugtrekken.

Sociaal taalgebruik
Tomlow spreekt in haar boek: Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong over de term ‘sociaal taalgebruik’. De taal die gebruikt wordt in de ontmoeting met anderen. Sociaal taalgebruik kan een grote rol spelen wanneer een kind geen aansluiting kan vinden. Voor kinderen die moeite hebben met sociale contacten omdat ze de sociale onderlaag in communicatie niet goed aanvoelen, is het wat betreft het sociale taalgebruik vaak even zoeken.  Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong lopen in taalgebruik en woordenschat vooruit op hun klasgenootjes waardoor hun sociale taalgebruik dan minder passend is in bijvoorbeeld een kleutergesprek. De klasgenootjes kunnen ze niet altijd volgen, wat aan beide kanten de verwarring in het sociale taalgebruik groter maakt.

In de maatschappij worden hoogbegaafde kinderen nog steeds vaak bekritiseerd om eigenschappen die hen juist maakt tot wie ze zijn. Zowel thuis als op school krijgen ze regelmatig te horen dat ze te gevoelig zijn, dat ze een vreemd gevoel voor humor hebben, dat ze niet aldoor zulke rare dingen moeten doen en niet steeds alle regels ter discussie moeten stellen. De kans is groot dat het kind gaat geloven dat er werkelijk iets aan hem of haar mankeert.

De grootste uitdaging voor deze kinderen is waarschijnlijk;
- Hoe zij zich door anderen gewaardeerd kunnen voelen en
- Hoe ze ondanks grote verschillen een plaats in de wereld kunnen vinden.
Door deze verschillen vallen ze vaak buiten de groep en zal hun natuurlijke behoefte aan respect en verbondenheid minder worden vervuld dan bij andere kinderen. Het komt zelfs voor dat ze hun individualiteit opofferen om maar bij een groep te kunnen horen. (Webb, 2000) Daarnaast hebben hoogbegaafden vaak veel hogere verwachtingen van vriendschap dan hun leeftijdsgenoten.

Omgeving
De omgeving speelt ook een grote rol. Alle kinderen gedijen beter in een omgeving waarin ze gesteund worden en hebben het moeilijk in een omgeving waarin die steun er niet is. Volgens Webb (2000) kan zelfs bij jonge kinderen een toename in intelligentie worden waargenomen als ze opgroeien in een emotioneel en cognitief stimulerende omgeving. Dit kan tot een leeftijd van 7 a 8 jaar toenemen met 10 tot 20 punten.

Natuurlijk merkt de leerkracht op dat het kind snel van begrip is en vlot leert, maar hoogbegaafde kinderen zijn in sociaal-emotioneel opzicht ook kwetsbaar. Ze zijn vaker faalangstig, leggen de lat voor zichzelf erg hoog en reageren minder ‘streetwise’ dan hun leeftijdsgenoten. Dus zelfs als de kinderen een jaar voorlopen op de leerstof zijn veel scholen er huiverig voor  een leerling te laten versnellen. (van Beemen, 2018)

Uitdaging voor hoogbegaafde kinderen in het onderwijs
Tomlow kon de vinger precies op de zere plek leggen en schreef in haar boek: “Voor hoogbegaafde kinderen ligt de uitdaging in het onderwijs niet zozeer op het halen van de cognitieve resultaten of de cognitieve vermogens, maar meer op het vermogen zich aan te passen aan de denkwijze en belevingswereld van de anderen, zodat ze begrijpen wat de opdracht is en zich kunnen verbinden met de onderwijsstof.”

De grootste ontwikkelingsuitdaging voor deze kinderen is aansluiting vinden in de wereld die anders is dan jij, maar zo anders dat het voor iedereen behalve voor jou normaal lijkt te zijn.

Eigenlijk is sociale ontwikkeling een containerbegrip, er valt van alles onder. Bijvoorbeeld: inzicht in sociale situaties, sociaal gedrag, inlevingsvermogen, sociaal wenselijk handelen, sociale voorkeur, eigen keuzes maken in sociaal gedrag, anders voelen, veilig voelen in een sociale groep. Inzicht hebben is iets heel anders dan ervoor kiezen om naar dat inzicht te handelen. En sociaal gedrag is weer niet direct herleidbaar tot inlevingsvermogen.

 Andere brainsnacks;
- Sociaal en emotionele ontwikkeling, wat is dat?
- Emotionele ontwikkeling bij hoogbegaafden