Hoogbegaafden kunnen zich vaak goed aanpassen aan het tempo en speelveld van de ander. Dit aanpassingsgedrag voelt veilig. Toch kan dit op den duur ten koste gaan van hun zelfbeeld en zelfvertrouwen. Maar hoe kun je dit zelfbeeld en zelfvertrouwen versterken?
Voordat ik tips geef om het zelfbeeld en zelfvertrouwen te versterken, eerst wat achtergrondinformatie. Want waar komt aanpassingsgedrag eigenlijk vandaan?
Mensen zijn sociale dieren. We hebben een aantal basisbehoeften. Twee daarvan zijn:
1. Het gevoel hebben dat we gezien worden
2. Bij een groep horen.
Volgens wetenschappers is deze laatste behoefte door de evolutie bij ons ingebakken, omdat we vroeger niet konden overleven in ons eentje. Tegenwoordig is dit natuurlijk anders. Toch kunnen we nog steeds niet tegen buitensluiten. Het effect in onze hersenen blijkt niet te onderscheiden van fysieke pijn.
"Als je twee minuten wordt buitengesloten, worden hersendelen actief die ook actief worden bij fysieke pijn. "
- Kip Williams, sociaal psycholoog -
Vaak worden mensen buitengesloten door een onveilige groepssituatie, hierdoor hebben mensen de neiging om één iemand buiten te sluiten. Door sociale uitsluiting verminderd je zelfvertrouwen, zelfbeeld en ontstaat het gevoel dat je een minder betekenisvol leven leidt en minder controle hebt over de situatie.
Erbij horen vinden we daarom zo belangrijk dat we ons gedrag, gewoontes, kledingstijl aan die van anderen aanpassen om maar niet uit de toon te vallen. Aanpassingsgedrag zorgt er soms zelfs voor dat we dingen doen die we eigenlijk liever niet willen of waar we het nut niet van inzien. Een mooi verhaal over dit aanpassingsgedrag lees je hier
"... dan is de kans groot dat het hoogbegaafde kind gaat onderpresteren."
Maar dat hebben toch alle mensen en niet alleen hoogbegaafden?
Klopt helemaal. Toch ervaren veel hoogbegaafden dit anders. Omdat ze sneller en complexer denken hebben ze vaak andere interesses, andere humor, andere beleving en andere gedachten dan hun leeftijdsgenoten, waardoor ze regelmatig verkeerd begrepen worden. Hierdoor kunnen ze te maken krijgen met verwijten en oordelen. Omdat ze deze situatie en gevoelens willen vermijden ontstaat aanpassingsgedrag.
Op het moment dat een kind zich lang aanpast aan het cognitieve niveau van een ander, dan is de kans groot dat het hoogbegaafde kind gaat onderpresteren. Onderpresteren is een stuk moeilijker te signaleren en kan faalangst tot gevolg hebben. Dit geldt overigens voor alle mensen en niet alleen voor hoogbegaafden.
Wat kun je als omgeving doen? 11 Tips.
-
Betekenis. Bespreek samen wat de term aanpassen betekent.
-
Leg het verschil uit wanneer je aanpast omdat je onveilig voelt en wanneer je in een veilige omgeving bent, waar je jouw talenten en interesses wel kan laten zien.
-
Goed leiderschap. Docenten, pedagogische medewerkers en ouders kunnen ervoor zorgen dat mensen elkaar toelaten en accepteren. Welk gedrag is acceptabel en welk gedrag niet. Maak hier samen afspraken over met de groep. (SEL)
-
Diversiteit. Leer kinderen van jongs af aan over de verschillen in hersenen, lichamen, culturen, gedachten, talenten, normen en waarden.
-
Erkenning. Geef elk kind erkenning, je hoeft het niet eens te zijn maar oordeel niet. Luister en herhaal wat het kind zegt. Op deze manier voelt het kind zich gezien en gehoord.
-
Reageer zonder oordeel. Reageer niet meteen, luister eerst en probeer al je oordelen en gedachten los te koppelen. Hierdoor voelt een kind zich gehoord.
-
Vertrouwen. Vertrouw op het kunnen van een kind. Een kind leert meer vanuit zelfvertrouwen, juist als het een keer mis gaat. (veiligheid afwegen)
-
Complimenteer. Geef vooral complimenten op inzet, doorzettingsvermogen, creativiteit en interesses
-
Erken hun eigenheid. Vraag naar hun talenten, hun interesses en laat ze stralen in wie ze zijn en waar ze voor staan. Dit sterkt hun zelfvertrouwen.
-
Peers. Ontmoetingen met gelijkgestemden regelen. Ervaringen delen dat meer kinderen dit ervaren die op diezelfde manier informatie verwerken.
-
Metacognitie. Train de metacognitieve vaardigheden door de ander te vragen; Klopt het wat je denkt? Vinden anderen jou inderdaad niet leuk? Is het jouw onzekerheid? Ben je misschien bazig? Neem je zelf initiatieven?
Wat kun je zelf als persoon (hoogbegaafden) doen:
-
Onderzoek in welke situaties jij je aanpast. Wanneer pas jij je aan? Is de situatie onveilig? Waarom is dat zo?
-
Kennis. Lees jezelf in hoe je hersenen werken en waarom dit anders is dan bij anderen.
-
Accepteer. Omarm je eigenheid en vertrouw op je kunnen
-
Doe. Probeer nieuwe dingen uit, die jij zelf leuk of de moeite waard vindt
-
Peers. Zoek gelijkgestemden, ervaar dat je niet de enige bent die andere interesses heeft of complex denkt.
-
Metacognitie. Train je metacognitieve vaardigheden door jezelf af te vragen; Klopt het wat ik denk? Vinden anderen mij inderdaad niet leuk? Is het mijn onzekerheid? Ben ik bazig? Neem ik zelf initiatieven?
Aan welke strategie ga jij de komende week werken?
